گزارش تصویری/ جنگل‌های ارسباران

گزارش تصویری/ جنگل‌های ارسباران

تبریز - خبرگزاری مهر : جنگل های ارسباران که گویی بهشت گمشده آذربایجان است با مناظر بدیع و زیبای خود هر انسانی را شیفته خود کرده و در دنیای چشم نواز خود غرق می کند.

عکس / علی عباسپور

خودروی هلیکوپتری – هم برانید و هم پرواز کنید

وسیله ای که هم ماشین هست و هم هلیکوپتر ! شما می توانید با این وسیله هرجایی که خواستید بروید. در جاهای شلوغ و پر ترافیک پرواز کرده و از سر ماشین ها عبور کنید در جاهای خلوت نیز همانند ماشین می توانید رانندگی کنید. ایده این طرح را شخصی به نام pal-v داده است. کار اجرایی و عملی این طرح از سال ۲۰۱۴ قابل استفاده خواهد بود. با این ایده تحول بزرگی در سیستم ترافیک و همچنین نوع خودروهای سواری ایجاد خواهد شد. البته چون این یک طرح اولیه بوده بعد از گذشت زمان می توان تکنولوژی آن را بروز کرده و یک وسیله ای کاملا حرفه ای ارائه کرد. این ماشین پرنده قادر است مسافت ۵۰۰ کیلومتر را طی کند.

عکس های خودوری پرنده

قلعه فلک الافلاک

موقعیت جغرافیایی:

قلعه تاریخی فلک الافلاک بر بلندای تپه ای باستانی و در مرکز شهر خرم آباد واقع شده است . حریم این بنای باشکوه از سمت شرق و جنوب  غربی به رودخانه خرم آباد ، از غرب به خیابان دوازده برجی و از شمال به خیابان دوازده برجی و از شمال به خیابان فلک الافلاک محدود می گردد .

تاریخ ساخت بنا:

 از تاریخ ساخت بنا یا بانی آن ، آگاهی دقیقی در دست نیست . همین اندازه می دانیم که این بنا ، از یادگارهای شهر کهن << شاپور خواست  >> بوده و بنای اولیه آن را به زمان شاپور اول ساسانی در قرن سوم میلادی نسبت می دهند .

ویژگیها:

 احداث بنا بر فراز صخره های سنگی و اشراف کامل آن به دره تارخی خرم آباد و نیز جاری شدن چشمه پر آب گلستان از دامنه شمالی تپه از ویژگیهای اصلی بنا به شمار می آیند . از سوی دیگر نزدیکی بنا با غارهای پیش از تاریخ دره خرم آباد و دیگر آثار دوران تاریخی نظیر سنگ نبشته ، مناره آجری آسیاب گبری ، پل شکسته و گرداب سنگی ، بیانگر پیوستگی تاریخی قلعه با آثار یاد شده می باشد .

معماری:

معماری کنونی بنا ، بیانگر الحاقات فراوانی است که در دوران های گوناگون به دان افزوده شده ، بیشترین این تحولات مربوط به دوره صفویه تا قاجار می باشد . بر اساس مدارک تصویری تا حدود یکصد سال پیش بارویی دوازده برجی در پیرامون بنای فعلی وجود داشته ، که اکنون آثار این برج از آن در محوطه شمال غربی قلعه ، قابل مشاهده است . وسعت تقریبی بنا 5300 متر مربع ، شامل 8 برج دو صحن و 300 جان پناه می باشد . ارتفاع بلند ترین دیوار تا سطح تپه 23 متر و مصالح آن از سنگ آجر ، خشت و ملات گچ و آهک است . ورودی بنا به سمت شمال و در بدنه برج جنوب غربی تعبیه شده که پس از گذر از راهرو ورودی به حیاط اول وصل می گردد .

حیاط اول:

 ابعاد این حیاط که در جهت شمالی – جنوبی طراحی شده  22/5*31 متر است . پیرامون آن از چهار برج تشکیل شده که دو برج آن در شمال و شمال غربی و دو برج دیگر در جنوب و جنوب غربی قرار دارد .

حمام قدیمی:

 بر اساس شواهد موجود ، حمام قلعه در ضلع شمالی حیاط اول و در نزدیکی چاه قلعه قرار داشته است . این حمام در تا اواخر دوره قاجاریه مورد استفاده بوده و اکنون آثاری از آن نظیر تنوبوشه های سفالی ، نقش های آهک بری و کانالهای زیر زمینی قابل مشاهده است.

چاه قلعه:

 در شمال شرقی حیاط اول و در پشت یک طاق نمای بلند ، چاه آب قلعه قرار دارد . عمق این چاه که بیشتر آن با برش صخره به سرچشمه گلستان راه یافته نزدیک به چهل متر است . در گذشته آب مورد نیاز ساکنین دژ از همین چاه تامین می شده و اکنون نیز قابل بهره برداری است .

حیاط دوم:

 ابعاد این حیاط که در جهت شرقی – غربی طراحی شده 21*29 و همانند حیاط اول از چهار برج تشکیل می گردد . در چهار جهت این حیاط تالارهای بزرگی قرار دارد که به یکدیگر راه دارند و اکنون به موزه ، تغییر کاربری یافته اند . از نکات قابل تامل در معماری بنا ، وجود گریزگاه مخفی در ضلع جنوبی و فضاهای زیرزمینی در ضلع شمال و شرق آن می باشد .

قلعه در متون تاریخی:

در متون تاریخی با نامهای گوناگونی نظیر :"دژشاپور خواست " یا "سابر خواست " "دز بر " "قلعه خرم آباد " "قلعه دوازده برجی " و قلعه " فلک الافلاک ازآن یاد شده است . «فلک الافلاک » که در لغت به معنی «سپهر سپهران » یا « فلک نهم » می باشد . عنوانی است که در دوره قاجار به این بنا اطلاق گردیده و اکنون به همین نام مشهور است .  

کاربری قلعه در گذشته:

 « خزانه حکومتی »  خاندان بدر در قرن چهارم ، «مقر حکومتی » اتابکان و والیان در دوره صفویه تا قاجار و سرانجام «پادگان نظامی » و «زندان سیاسی » در دوران پهلوی اول و دوم از مهمترین کاربری های قلعه در گذشته محسوب می گردد .

کاربری کنونی:

 این اثر ارزشمند در سال 1349 از ارتش به فرهنگ و هنر سابق واگذار و به شماره 883 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید . در سال 1354 با راه اندازی موزه مردم شناسی و مفرغ های لرستان بنا به موزه تبدیل گردید . در سالیان اخیر با مرمت نمای بیرونی و داخل قلعه موزه های باستان شناسی ، مردم شناسی ، آزمایشگاه مرمت اشیاء ، مرکز فروش تولیدات فرهنگی و چایخانه سنتی در این مجموعه فرهنگی – تاریخی راه اندازی و هر ساله پذیرای انبوهی از بازدیدکنندگان داخلی و خارجی می باشد .

منبع:

تبیان لرستان

جغرافی طبیعی استان چهارمحال وبختیاری

استان چهارمحال و بختیاری با مساحت ۱۶۵۳۲ كیلومتر مربع بین ۳۱ درجه و ۹ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۴۸ دقیقه عرض شمالی و نیز ۴۹ درجه و ۲۸ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی قرار دارد. این استان دربخش مركزی كوههای زاگرس بین پیش كوههای داخل و استان اصفهان واقع شده است. از شمال و شرق به استان اصفهان، ازغرب به استان خوزستان، از جنوب به كهکیلویه و بویر احمد و از شمال غرب به استان لرستان محدود است. بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی كشور، استان چهار محال وبختیاری دارای ۶ شهرستان ۲۴ شهر و ۱۵ بخش و ۳۴ دهستان می‌باشد. 

این منطقه دارای یك درصد از كل وسعت ایران می‌باشد كه در بستر سلسله جبال زاگرس واقع شده است. كه با وجود مساحت كم ده درصد از منابع آب كشور را در اختیار دارد. به علت ماهیت كوهستانی مرتفع، كه درمسیر بادهای مرطوب سیستمهای مدیترانه‌ای قرار داشته و موجب صعود و تخلیه بار این سامانه‌ها می‌گردد، این استان دارای بارش نسبتاً مناسب می باشد. غالبا در مناطق مرتفع نوع بارش به صورت برف می‌باشد و وجود ارتفاعات پوشیده از برف یكی از ویژگیهای اقلیمی این استان است. به علت جوان بودن دوره كوه زایی، دراین منطقه وجود بلایا و مخاطرات طبیعی بسیاری چون سیل و زلزله، رانش زمین در اكثر نقاط آن مشاهده می‌شود. همچنین سرمازدگی، خشكسالی و رعد و برق از دیگر بلایای طبیعی آن می‌باشد. 

ریزشهای جوی و برف و باران منشاء سرشاخه‌های رودخانه كارون و زاینده رود هستند وآبخیزهای این دو رودخانه را به ترتیب ۱۳۸۰۰ و ۲۷۲۰ كیلومتر مربع شامل می شود. ارتفاعات زاگرس حوضه آبخیز رودخانه‌های زاینده رود، كارون و كرخه و دز را تشكیل می‌دهد و با توجه به حجم نزولات جوی و پایین بودن سطح تبخیر و موقعیت نسبتاً مناسب تشكیلات زمین شناختی قسمت اعظم آبهای سطح الارضی و تحت الارضی كشور به میزان ۴۵ تا ۵۰ در صد را تامین می كند. منطقه چهار محال و بختیاری با در اختیار داشتن طبیعت زیبا و بكر خود در فصول بهار و زمستان و تابستان پذیرای مسافران و توریستهای داخلی و خارجی است و اكوتوریسم این استان ازجاذبه‌های بارز آن محسوب می‌شود.

استان چهارمحال و بختیاری بدلیل دارا بودن ویژگیهای خاص جغرافیایی و توپوگرافی از لحاظ آب و هوایی متنوع بوده و اقلیم‌های متفاوتی در آن وجود دارد. بارشهای منطقه غالباً تحت تأثیر جریانهای جوی مدیترانه و عمدتاً كم فشار سودان قرار دارد كه از غرب و جنوب غرب وارد منطقه شده و به مدت ۸ ماه (مهر تا اردیبهشت) منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. وجود رشته كوه زاگرس كه عمود بر مسیر حركت این جریانها است، باعث تشدید خاصیت سیكلونی آنها شده و بارانهای شدید و سنگین را در منطقه باعث می‌شود. ریزشهای جوی در استان از مهر ماه آغاز و در دیماه به بیشترین مقدار و سپس تا اردیبهشت كم می‌شود. در دی ماه بطور متوسط ۱۹ درصد بارش انجام می‌شود. درصد بارش ماهانه در فاصله آبان تا فروردین بیشتر از ۹۰ درصد بارش سالانه در فاصله خرداد تا مهر كمتر از ۱۰ درصد بارش سالانه را تشكیل می‌دهد.

پربارش ترین بخش استان ارتفاعات غرب با متوسط بارش سالانه ۱۶۰۰ میلیمتر می‌باشد. سایر مناطق پربارش استان ارتفاعات سبزكوه با متوسط ۱۴۰۰ میلیمتر و ارتفاعات جنوب غرب استان با بارش ۹۰۰ میلیمتر می باشد. كم بارش ترین ناحیه استان نواحی شرقی وشمال شرقی با متوسط بارش سالانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیمتر است. متوسط بارش سالانه استان درحدود ۵۶۰ میلیمتر می‌باشد. بدلیل كوهستانی بودن استان و با توجه به اینكه دمای هوا ناشی از ارتفاع هر منطقه است اقلیم‌های حرارتی مختلفی در استان حكمفرماست.

حداكثرمطلق دمای ۵/۴۷ درجه سانتیگراد در لردگان و حداقل مطلق دمایی برابر ۵/۳۴ درجه سانتیگراد زیر صفر در ایستگاه دزك ثبت گردیده است. بیشترین تعداد روزهای یخبندان در سال با ۱۷۱ روز در چلگرد (كوهرنگ) در سال ۱۹۶۲ و كمترین تعداد روزهای یخبندان مطلق ٥٨ روز (۱۹۹۸) در لردگان رخ داده است.

جریانهای جوی مؤثر بر هوای منطقه:

الف) جریانات زمستانی:

در فصل زمستان كشور، متأثر از جریانهای پرفشار سیبری و پرفشار آز ورز است. پرفشار سیبری گستردگی زیادی دارد و تقریباً تمامی منطقه آسیا را پوشش می‌دهد و جریان ناشی از پرفشار سیبری هوای سرد و بری (Polar Continental) را از قسمت شمال غربی به غرب كشور انتقال می دهد. وجود حداقل مطلق ۳۲ درجه سانتیگراد زیر صفر در شهركرد و ۳۴ درجه سانتیگراد زیر صفر در كوهرنگ، ۱۲۰ روز یخبندان در شهركرد و بیشتر از ۱۲۵ روز در شمال غربی استان شواهد نفوذ این توده هوا بر منطقه می‌باشد. عامل مهم دیگر در جریانهای زمستانه جریان پرفشار آز ورز واقع در اطلس شمالی است. این پرفشار به دو طریق بر جریانهای منطقه تأثیر می‌گذارد:

۱- جریانی كه از سمت غرب، هوای مرطوب دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس را كه ماهیتاً بحری حاره‌ای (Tropical Maritime) است به سمت كشور می‌راند. این جریان در زمستان ها عموماً با كم فشار باران زا مدیترانه ای همراه است كه منشاء بیش از ۶۰ درصد از بارندگی فلات ایران است. جریانات غربی ـ شرقی تا اواسط بهار بطور مرتب وجود دارند اما در تابستان متوقف می‌شوند این جریانهای مرطوب در اثر برخورد با جریانهای سرد آسیای مركزی و سیبری موجب ریزش برف و باران زیادی در شمال غربی ایران می‌گردد. وجود رشته كوههای زاگرس نیز ازعوامل دیگری است كه باعث سرد شدن و در نتیجه تراكم (Condensation) بخارآب توده‌های باران زای مدیترانه‌ای می شود. در حقیقت رشته كوههای زاگرس برخاصیت سیكلونی جبهه‌های مدیترانه‌ای افزوده و باعث تشدید ریزش برف و باران خصوصاً نواحی شمال غربی استان می‌گردد.

۲- جریانهای اقیانوس اطلس شمالی كه بخشی از آن شاخه‌ای از جریان پرفشار آز ورز است. این جریان ابتدا به سمت اروپای شمالی و اسكاندیناوی رانده می شود و بعد ازعبورازاروپا از طریق دریای سیاه یا قفقاز از سمت شمال غرب وارد ایران می‌شود. ماهیت این توده هوا در اصل بحری قطبی یا (Polar Maritime) است. ولی درجه پایداری آن در طی این مسیر طولانی دستخوش تغییر می‌شود.

ب) جریانهای تابستانی:

در تابستان هسته كم فشار گسترده‌ای كه منشاء حرارتی دارد (معروف به كم فشار حرارتی است) از جنوب منطقه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این هسته مركز مشك جریانهای ناشی از دو پرفشار اطلس شمالی است، كه از سمت شمال غربی و پس ازعبور از سرزمینه‌های گرم اروپای شرقی وارد ایران می‌شود.

ج) سیستم كم فشار سودانی:

علاوه بر جریانات مدیترانه‌ای سامانه كم فشار سودانی نیز در زمستان و اوایل بهار هوای نواحی جنوب و جنوب غربی و گاه غرب كشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد. وقوع بارندگی شدید در جنوب غربی كشور در نتیجه نفوذ و تقویت سامانه كم فشار سودانی می‌باشد. در اثر هماهنگی بین سامانه حاكم در سطح زمین و سطوح فوقانی جو، این سامانه فشار كم بصورت دینامیكی و فعال در می‌آید و بارندگی و طوفان بوجود می‌آورد. در برخی مواقع نیز یك آمیختگی بین سامانه سودانه‌ای ومدیترانه‌ای بوجود می‌آید كه در آن حالت بارشها بصورت سنگین و سیل آسا می‌باشد. در زمان فعالیت سامانه سودانی میزان بارش ۲۴ ساعته كوهرنگ در مارس ۱۹۹۸ بالغ بر۱۴۵ میلمیتر بوده یا درنواحی جنوبی استان در لردگان و مالخلیفه بارش ۲۴ ساعت تا ۷۰ میلمیتر گزارش گردیده است.

جاذبه های تاریخی ایلام

سنگ نوشته آشوری گل گل ملكشاهی

این اثر در 8 كیلومتری شهر ملكشاهی شهرستان مهران و بر دیوار شرقی تنگه كوچكی كه روستای گل گل در دهانه آن استقرار یافته قرار دارد . این سنگ نوشته به خط میخی به زبان آشوری ، بر روی نمای دیوار شرقی صخره ای بالاتر از روستای گل گل ملكشاهی به ابعاد 90× 135 سانتی متر به شكل مستطیل به طور عمودی نقش شده و در وسط آن پادشاه آشوری به صورت برجسته با شمشیر حمایل به ارتفاع 135 سانتی متر قرار دارد . تمامی سطح كتیبه پس از صاف نمودن سطح آن به عمق سه سانتی متر و برجسته نشان ، پیكر پادشاه با خطوط كنده كاری شده میخی پوشانده شده است. سطرها به وسیله یك خط افقی كنده از هم دیگر متمایز گشته اند . ارتفاع نقش برجسته از سطح زمین 270 سانتی متر است . متن كتیبه از فتح ایلام و لرستان ( قلمرو كاسی‌ها) به وسیله آشوری‌ها حكایت می كند . بخشی از كتیبه به شرح زیر است : خدایان بزرگ از راه لطف در محفل خود مرا بر روی تخت شاهی پدرم گذاشتند و آنها تسلط بر روی زمین را به من واگذار كردند.

شهر تاریخی سیروان

شهر تاریخی سیروان یکی دیگر از شهرهای ساسانی استان ایلام است که در شهرستان شیروان چرداول قرار گرفته است. این شهر مرکز ایالت ماسبذان بوده که آثار معماری و بناهای آن کاملاْ مشهود است. 

دره شهر و شهر تاریخی سیمره:

شهر تاریخی سیمره یكی از شهرهای تاریخی استان ایلام است كه در حاشیه غربی شهر دره شهر واقع شده است. طی ? فصل كاووش در این شهر گچبریهای منحصر به فردی از بناهای این شهر تاریخی بدست آمد كه در نوع خود بی نظریند. این شهر مربوط به اواخر دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی است و مركز ایالت مهرجانقذق یا مهرجانكدك بوده است.

شکوه معماری ساسانی

آتشكده سیاهگل یكی از آثار دوره شكوهمند ساسانی است كه در 25 كیلومتری شهرستان ایوان و در منطقه‌ای به همین نام در حاشیه جنوبی رودخانه پرآب گنگیر قرار گرفته است.

این اثر سالم‌ترین آتشكده شناسایی شده استان ایلام است كه در نوع خود بی‌نظیر و از اهمیت زیادی در مطالعات باستان‌شناسی برخوردار است. آتشكده دارای چهار پایه و یك سقف گنبدی و نیز در اطراف دارای راهروی جهت نیایش است كه متأسفانه در سالهای اخیر بر اثر عوامل طبیعی و انسانی تخریب شده است و فقط آثاری از این راهرو وجود دارد.

مصالح ساخت این آتشكده تشكیل شده است از گچ نیم‌كوب و قلوه‌سنگهای رودخانه‌ای.

با توجه به بررسی‌های باستان‌شناسی صورت گرفته در اطراف این اثر، آثاری از بناها و معماری هم‌دوره با آتشكده مورد شناسایی قرار گرفت كه احتمال وجود شهر گمشده آریوحان (آریوجان) را در این منطقه بیشتر می‌كند.

شهر گمشده آریوحان (آریوجان) یكی از شهر‌های تاریخی استان ایلام است كه بر اساس شواهد و مدارك تاریخی و گفته سیاحان و سفرنامه نویسان در ساحل رودخانه گنگیر استقرار داشته كه وجود این مجموعه آثار و دیگر شواهد باستان‌شناسی حكایت از وجود یك شهر تاریخی در این منطقه دارد.

منطقه تفریحی توریستی کلم

منطقه تفریحی ـ توریستی كلم با برخوداری از آب و هوایی بسیار متنوع و مناسب، آب فراوان و جنگلهای سرسبز و زیبا با چشم اندازی كوهستانی به عنوان منطقه نمونه گردشگری شناخته شده است. این منطقه در مسیر جاده قدیم ایلام ـ دره‌شهر قرار دارد.

 تنگه رؤیایی رازیانه

این تنگه رویایی یكی از زیباترین پدیده‌های زمین شناسی و جزء منحصر بفردترین جاذبه‌های گردشگری استان ایلام است كه در شمال شرق ایلام در كنار جاده ایلام ـ دره‌شهر قرار دارد. داخل این تنگه رودخانه‌ای جاری است.

پشت قلعه آبدانان

پشت قلعه در فاصله پنج کیلومتری در ناحیه جنوبی شهرستان آبدانان و در شمال غربی روستای پشت قلا بر روی تپه‌ای بلند قرار دارد كه رودخانه دویرج از پای آن می‌گذرد. این اثر یكی از آثار دوره ساسانی است كه مصالح ساخت آن از قلوه سنگهای رودخانه‌ای و گچ نیم‌كوب تشكیل شده است.

آثار به جا مانده از این اثر ارزشمند شامل برجهای نگهبانی، بارو، شاه‌نشین، اتاق‌های مسکونی، پلکان و... است. باروی بیضوی شکل که ارتفاع آن به سه متر می‌رسد محوطه قلعه را در بر گرفته است. دیوارهای بیرونی و اصلی قلعه تقریبا سالم مانده است. این دیوارها قلعه را به سه قسمت مجزا تقسیم می‌کنند. در قسمت غربی قلعه، آثار برج دیده می‌شود و سوراخی بر روی برج قسمت جنوبی قلعه است که كاربری آن دیده‌بانی است. بر باروها و دیوارهای آن، برجهایی با فواصل تقریباً مساوی در اطراف دژ به صورت کنگره‌دار ساخته شده که دارای اتاق‌های کوچک دیده‌بانی و طاق‌های قوسی شکل است. در منتهی‌الیه قسمت جنوبی و جنوب شرقی دژ، شاهنشین قلعه و اتاق‌های مسکونی قرار دارند که یك چهارم دژ را تشکیل می‌دهند و مابقی محوطه قلعه است. این قسمت دارای اتاق‌های  نیم‌دایره با تاقچه‌ها و طاقنماهایی است که گاه قطر دیوار آن به یک متر می‌رسد. این قلعه جنبه نظامی داشته و دور تپه‌ها کانالی طبیعی قرار دارد که مانند خندقی از دژ محافظت می‌کند. در یک قسمت از این خندق طبیعی رودخانه دویرج عبور می‌كند.

 پل گاومیشان

پل گاومیشان یکی از آثار دوره ساسانی است که بر روی رودخانه خروشان سیمره در شهرستان دره شهر قرار دارد. با توجه به موقعیت استراتژیک منطقه پل در دوره های بعدی نیز مورد استفاده قرار گرفته و مورد مرمت و بازسازی واقع شده است. دهنه این پل با بیش از ?? متر عرض بزرگترین دهنه پل کشور است. طبیعت زیبا و چشم انداز رویایی اطراف این پل باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی شده است.

 سنگ نوشته تخت خان

 سنگ نوشته تخت خان یا تخت خاتون بر سر راه ایلام به مهران در منطقه خوش آب و هوای بان‌روشان بر روی قطعه سنگی بزرگ نوشته شده است.

شكل سنگ نوشته یك متوازی الاضلاع در ابعاد 145×190 سانتی‌متر بوده كه ابتدا آنرا حدود دو سانتی‌متر به لحاظ فراهم نمودن یك سطح صاف و یكنواخت تراش داده و آنگاه با تراش دادن مجدد حروف و كلمات را برجسته نموده‌اند.

خط كتیبه نستعلیق، و متن آن خلاصه ای از شجره نامه والیان و شرح برخی از خدمات عمرانی غلامرضا خان والی است كه در سال 1325 هـ.ق دستور نوشتن آنرا داد.

آتشکده چهار طاقی

این اثر در شهرستان دره شهر بر روی تپه بنای یک آتشکده به صورت چهار طاقی باقی مانده است این بنا را در محل طاق می گویند.این بنا تماماً با قلوه سنگ و گچ ساخته شده است و مربوط به دوران ساسانی است.

منبع: تبیان ایلام

تهیه و تنظیم: زهره حضرتی

آداب و رسوم مردم ایلام

گویش

زبان‌های گفتاری رایج در میان آن‌ها لری، لکی، کردی فیلی، کردی کرمانجی و عربی است. لری در بسیاری نقاط، لکی در شمال استان، زبان گورانی (گویش کلهری) توسط طایفه مکی، کردی کرمانجی در بخش جنوبی توسط کردان شوهان و عربی در نواحی مرزی تکلم می‌شود.

 لباس

لباس محلی مردم ایلام در زمانهای پیشین شامل دستار و شال و ستره و شلوار کردی از جنس کودری و گوردین بوده اکنون در بیشتر روستاها و نیز در بعضی شهرها از شلوار کردی و دستار استفاده می شود.لباس رسمی امروز در شهرهای ایلام همان لباس رسمی کت و شلوار دیگر مردم کشور است لباس زنان هم کاملا پوشیده و دارای سربند مخصوصی بوده که همان لباس هنوز در بعضی شهرها و روستاها رایج و شامل کت و گلونی و پیراهن باند تا زیر پا می باشد.اما در شهرها از لباس رسمی چادر و و روسری استفاده می شود.

عزاداری سنتی «چمر»

سرزمین ایلام با حوزه سیاسی فعلی به واسطه همجواری با استانهای همچون كرمانشاه،لرستان و خوزستان تنوعی از نژادها وگویشهای ایرانی را در خود جای داده است مردمانی كه در این دیار می زیسته اند به مانند سایر مناطق همجوار  دارای فرهنگی قوی وآیینهای سنتی خاص خود بوده كه گاهی از همسایگان خویش به عاریت گرفته و به آن رنگ و بوی محلی داده اند آیین سنتی (چمر) یكی از این رسوم محلی است كه عده ای را عقیده برآن است كه ابتدا از لرستان وارد ایلام شده ورنگ وبوی محلی (كردی) گرفته است اجرای مراسم اّیینی (چمر) در بین جامعه عشایری غرب كشور از ریشه های اعتقادی و برخاسته از متن مفاهیم ارزشی این قوم مایه می گیرد كه برای تكریم و تجلیل نمودن از فقدان شخصیتها، انسانهای مصلح و خدا جو ، دلاور وشجاع ، متهور و مورد احترام اقشارمردم بر پا می شود .        

 واژه چمر:

 در لغت نامه های مختلف در برابر واژه چمر تعابیر و معانی گوناگونی بیان گردیده كه مجموعاً معانی مشترك و مشابهی را شامل می شود در فرهنگ مردوخ  چمر به معنای دایره و حلقه و(چه مه ری) را دهل عزا ذكر نموده است در لغت نامه دهخدا چمر به معنی آشكار و ظاهر و در فرهنگ عمید به معنای محیط و دایره و هر چیز دایره مانند ذكر شده است بطور كلی واژه چمر می تواند از كلماتی مانند (چه مه ره))یعنی (چشم به راه ) و منتظر كسی یا مسافری بودن و یا (چم وچمانن)به معنای خم و خم شدن (كنایه از پشت از غم دولا شدن )گرفته شده باشد.

تعریف چمر:

چمر نوعی مراسم ویژه سنتی و نمایش تصویری و عینی از آیین مرثیه ای و عزاداری محلی است كه می توان آن را در  قلمرو تعزیه به شمار آورد در مقدمه مقاله  (مراسم چمر در ایلام ) نوشته آقایان فرخی و كیایی چنین آمده است كه : این سوگ-آواز پیشینه ای كهن دارد , با اساطیر آغاز دوره نوسنگی ارتباط می یابد كه در ایران ، فینیقیه و اسكندریه این مراسم را بعد از برداشت گندم یعنی زمان خشكیدن گیاهان انجام می دادند.

مراسم چمر را به فاصله یك تا سه هفته بعد ازمرگ متوفی انجام می دهند و سبب این تاخیر آن است كه صاحب عزا پیك هایی را به مناطق و اطراف می فرستد تا از طوایف و تیره های كه با آنان ارتباط دارند برای شركت در این مراسم دعوت به عمل آورند،برای انجام مراسم چمر احتیاج به انجام یك سری كارهای مقدماتی است كه مهمترین آنها عبارتند از:

تدارك برگزاری مراسم چمر:

در زمانی كه جوانی شجاع و یا فردی خوشنام دعوت حق را لبیك می گوید عشیره و طایفه او به فكر انجام چمر می افتند كه بعد از تصمیم گیری،به جمع آوری ملزومات  آن می پردازند كه به آن اصطلاحاً(خرج چمر) می گویند.

تعیین و انتخاب چمرگاه:

 انتخاب جایگاه و محل برگزاری مراسم و تعیین (چمرگاه)به اعتبار و نقش عمده آن در ایجاد جاذبه و معرفی هر چه باشكوهتر صحنه مراسم ارتباط دارد به نحوی كه پس از خاتمه مراسم با بجای گذاردن علایم تصویری تا سالیان دراز این علایم ضامن و تداعی كننده خاطرات فرد متوفی است.

موعد و زمان برگزاری چمر:

پس از اتخاذ تصمیمات لازم در برگزای مراسم مراتب توسط افرادی كه اصطلاحاً(پیك) می نامند به اطلاع طوایف و عشیره های دور و نزدیك جهت حضور و شركت در مراسم چمر رسانیده می شود.

نحوه حضور و مشاركت در مراسم چمر:

مدعوین به مراسم در گروهای منظم با لباسهای تیره و سنتی كه غالباً از ریش سفیدان و مردان و زنان میانسال طوایف و تیره های دور و نزدیك می باشند به صحنه مراسم وارد می شوندكه هر گروه حامل كمكهای جنسی مرسوم و مخصوص به خود هستند این كمكها بیشتر شامل مواد غذای نظیر برنج،گوسفند،روغن،قند و حتی در مواردی هیزم است كه در لیستی كه توسط طایفه صاحب مراسم گرفته می شود این كمكها ثبت می گردد تا در فرصتهای مقتضی متقابلاً جبران نمایند با انجام چنین رفتاری هزینه برگزاری  مراسم كه از یك حركت و روح تعاون نشات می گیرد تنها به خانواده متوفی تحمیل نخواهد شد با شروع مراسم مدعوین به شرحی كه خواهد آمد با استقبال مخصوص گروه استقبال كننده مواجه می شوند كه این استقبال به دو صورت انجام می پذیرد.

الف -استقبال كنندگان گروه مردان:

این گروه كه عمدتاً بزرگان قوم خانواده عزادار هستند با لباس محلی و تیره در حالتی كه روی پیشانی و شانه های خود را گل گرفته و نوارهایی پهن از سیاه چادر را به شیوه حمایل بر تن دارند در مقابل افراد و بزرگان تازه وارد مدعو قرار گرفته و با تكرار كلمه(هی داد هی بیداد)به همدیگر تسلیت گفته و وارد شدگان نیز از یك ظرف گل كه در یك طشت یا تغاری آماده گردیده به شانه ها و پیشانی خود می مالند تا مراتب همدردی خود را تجسمی عینی ببخشند استقبال كنندگان مدعوین را به درون سیاه چادرهایی كه از قبل آماده شده جهت استراحت و صرف چای و نهار هدایت می كنند و پس از پذیرایی از  آنان بر حسب رعایت سن و مقام با اجازه خانواده متوفی توسط شخصی كه یك سینی با یك كارد به همراه دارد به نشانه احترام و پاسخ به عمل ابراز همدردی مدعوین به پاك نمودن گل های شانه ها و پیشانی آنها می پردازند.

ب-استقبال كنندگان گروه زنان:

این گروه كه از بستگان درجه یك خانواده عزادار هستند با سربندهای تیره و لباسهای مشكی و صورت خراشیده  و پیشانی و شانه های گل گرفته شده به نحوی كه چادر و عبای مشكی آنها بر روی شانه ها افتاده به استقبال زنان مدعو می روند و با حركتهای موزون هر دو دست كه  روی صورت، به صورت مماس فرود می آید و با گفتن عبارت(وی وی)وای وای صورت می گیرد كه این عبارت به طور ریز و تند و سریع تكرار می شود سپس زنان مدعو را به جایگاه و یا محل استقرار گروه زنان (مویه خوان یا مور آر )مشایعت و همراهی می نمایند..

اجرای مراسم چمر:

در مراحل اجرایی چمر از مجموعه ای از گروهای مختلف تشكیل می شود كه شامل گروه صف زنان،صف مردان،زنان مویه خوان،نوازندگان ساز و دهل و گروه شاعران محلی یا به ایشها(بهتر گوها یا رو كرها) است كه هر كدام به طور منظم و در جایگاه مخصوص خود قرار می گیرد.. در روز موعود با بالا آمدن آفتاب و به نوا در آمدن سرنا و دهل در میدان چمرگاه بستگان  و اقوام صاحب عزا دور هم جمع شده و در دو صف جداگانه زن و مرد ولی مرتبط به هم بر روی خطی دایره وار در چمرگاه صف می بندند نخست مردان صف بسته و علمها و كتلها را در قسمتهای مختلف صف جای می دهند سپس زنان در انتهای صف مردان صف بسته و پارچه ای سیاه راجلوی خود می گیرند و سپس(به ایشها)و(رو كرها) در چند دسته چهار تا شش نفری و معمولاً در دسته های مختلف به همراه نوازندگان موسیقی كه آلاتشان دهل و سرنا است به سرودن شعرهای فی البداهه در رثای متوفی پرداخته كه نوایشان با آهنگی خاص و بسیار غم انگیز خوانده می شود همسرایان ضمن سرودن همزمان شعرشان به همراه نوازندگاه دهل و سرنا و به آرامی حول میدانی دایره شكل كه صفوف فشرده مردان و زنان میهمان آن را احاطه كردند به حركت در می آیند در وسط میدان با تیرهای چوبی كوتاه سكویی ایجاد می كنند كه به (كتل)  معروف است كه البسه و تفنگ و قطار و عكس متوفی را بر روی آن نصب می كنند اسب متوفی را نیز با پارچه تزئین و تفنگ صاحبش بر روی زین آن قرار می دهند.سپس زنان جدای از مردان و در گوشه ای از میدان صفوف فشرده ای را تشكیل می دهند و  عده ای از زنان كه به (مور آرها) معروف هستند و صدای رسا و دل انگیز دارند به دور كتل حلقه زده و به صورت جمعی یا انفرادی اشعاری غم انگیز در رثای متوفی می سرایند در نزدیكی ظهر از میهمانان جهت صرف نهار در سیاه چادرهای كه قبلاً در یك یا دو ردیف برپا شده اند دعوت به عمل می آورند  غذای چمر معمولاً چلو گوشت است كه در سینی های بزرگ و برای هر سه یا چهار نفر یك سینی گذاشته می شود پیش از غروب آفتاب مردان و زنان گرد علم و كتلها جمع می شوند و پس از شیون بسیار پیرمردان  قوم كتل خاص مرده را باز می كنند ومراسم پایان می یابد اگر مراسم چمر چند روز ادامه یابد هر غروب میهمانان به خانه خود باز می گردند اما در آخرین روز به میهمانان شام می دهند كه به این شام(شاو شیم)یا(شاو شین) می گویند .

در مجموع، مراسم چمر در استان ایلام دارای مفاهیم ارزشی و اعتقادی فراوانی نظیر:برابری،تعاون،اتحاد،نظم و تعادل و توازن است حركت صفوف مردان و زنان در كنار هم نشانه مساوات و برابری زنان ومردان  در عرصه زندگی است مراسم چمر مجموعه ای از ارزشهای انسانی و اسلامی است كه در قالب حركاتی عینی و ملموس  به تصویر كشیده می شود تا از این طریق از حقوق عرفی و شخصیت معنوی عزیزان از دست رفته و انسانهای مصلح و خدای جوی تجلیل شود  با این امید كه انشاءاله آثار این مراسم با شكوه سنتی و اعتقادی منشاء خیر و بركت برای انسانها در عرصه فعالیت زندگی و مبارزات اجتماعی گردد.

برگزاری جشن

 در میان ایلات و عشایر استان همچنان رسمهای گذشته پابرجاست و مراسم ازدواج بر اساس رسومات برگزار می شود.

شیرینی‏خورانی

پس از اتمام مراسم خواستگاری و قبول هدیه، در روزی معین زنان دو خانواده در منزل پدر دختر جمع می‏شوند و خانواده پسر یک شال و یک انگشتر و تعدادی پوشاک از قبیل پیراهن، کفش، سربند، گلبندی و مقداری شیرینی، قند، روغن، برنج برای خانواده دختر می‏برند. از این روز تا هر زمان که مراسم عروسی انجام شود، داماد موظف است به اولیای دختر از حیث درو و خرمن‏برداری و در مواقعی که مهمانی برای آنان می‏رسد خدمت و کمک نماید و همچنین تمام هزینه و مخارج زندگی دختر به عهده خانواده پسر می‏باشد.

 دستگیرانی

معمولاً دو سه روز قبل از این مراسم خانواده داماد مقدار کافی قند، چای، برنج و چند تایی گوسفند (بسته به تعداد میهمانان) و سایر مواد غذایی به منزل پدر عروس می‏فرستد و برای روز معین افراد و وابستگان دو خانواده را برای صرف ناهار دعوت می‏کنند. برای برگزاری این ناهار سعی می‏شود که وسایل ساز و دهل روبه‏راه باشد و پایکوبی از برنامه‏های اصلی و قطعی این مراسم است و پس از چند ساعتی که ناهار صرف شد، بزرگان خانواده با بحث و تبادل نظر میزان شیربها و شیرینی و نوع زینت‏آلاتی را که باید به عروس هدیه کرد تعیین می‏نمایند.

دامادچرانه

پس از اتمام مراسم دستگیرانی داماد به خانه عروس دعوت می‏شود. معمولاً برادر عروس داماد را تا منزل همراهی می‏کند و مرسوم است که داماد مبلغی پول به عنوان هدیه به خانواده دختر می‏دهد و باز هم رسم است که در موقع عزیمت داماد از خانه عروس، مبلغی بیش از مبلغ تأدیه شده به وسیله داماد از طرف خانواده عروس به داماد هدیه می‏شود.

عقد

روز عقد چند نفر از خانواده داماد به خانه عروس می‏روند و پس از اخذ شناسنامه دختر، همراه با یک یا دو وکیل از خانواده دختر به محضر و یا محل روحانی منطقه می‏روند و پس از جاری کردن خطبه عقد، دفاتر به امضای افراد ذی‏ربط می‏رسد.

عروسی

برای انجام عروسی پس از کسب اجازه پدر دختر، افراد خانواده طرفین برای شرکت در جشن عروسی دعوت می‏شوند. دعوت‏شدگان سوار بر اسب و قاطر و استر با جلال و شکوه خاصی ضمن شادی و سرور و ترتیب دادن مسابقه اسب‏دوانی، به منزل دختر می‏روند و اندکی در منزل توقف می‏نمایند. در این موقع زنان خانواده، دختر را برای حرکت آماده می‏نمایند. عروس را بر مادیانی سوار می‏کنند و با شکوه و شادی و در میان هلهله و خواندن آوازهای محلی و ساز و دهل او را به منزل داماد می‏برند.

در جلو در منزل فرش یا پارچه‏ای پهن می‏کنند و در کنار این فرش داماد یا برادر داماد ایستاده است. به محض ورود کاروان عروس یکی از آنان عروس را از بالای مادیان پایین می‏آورد و گوسفندی جلوی پای عروس قربانی می‏کند.

پس از صرف شام و انجام مراسم مقدماتی پدر داماد یا بزرگ خانواده داماد، دست داماد را می‏گیرد و او را به اطاق عروس می‏برد و دست آنان را در دست یکدیگر می‏گذارد. آنگاه مرسوم می‏باشد که داماد مبلغی به عنوان «راه‏شرمانه = روسرمانه» به دختر هدیه می‏کند.

منبع: تبیان ایلام

تهیه و تنظیم: زهره حضرتی

 تابلويي از زيبايي‌هاي طبيعي و تاريخي

روستاي سرسختي واقع در بخش مرکزي شهرستان شازند ، يکي از مناطق بکر گردشگري و جاذبه هاي طبيعي استان مرکزي است .

اين منطقه شامل دو روستاي سرسختي عليا و سفلي است که در پهنه دشتي سرسبز و در بين دو رشته کوه شهباز و راسوند واقع شده و هر گوشه آن تابلويي کم نظير از زيبايي هاي طبيعي و تاريخي است.

مردم اين منطقه با زبان فارسي تکلم مي کنند ولي گويش و فرهنگ آنان متاثر از فرهنگ و گويش استان لرستان است .

روستاي سرسختي يکي از کانون هاي جمعيتي قديمي شازند است و به خاطر واقع شدن در عرصه هاي جنگلي بلوط ، داراي چشم اندازي کم نظير است .

وجود تپه اي تاريخي در جوار سرسختي نيز از جاذبه هاي تاريخي اين منطقه است که بيش از پنج هزار سال قدمت دارد و باستان شناسان در اين محوطه شواهدي از دوره‌هاي سنگ ، مس، مفرغ، اشکاني و ايلخاني به دست آورده اند.

وجود پنج آسياب آبي در اين روستا را که در گذشته به منظور تامين آرد روستاهاي اطراف فعال بوده از ديگرجلوه هاي گردشگري زيباي اين منطقه است.

آثار به دست آمده از تپه تاريخي سرسختي نشان مي دهد که سفال هاي اين تپه با سفال هاي "جوراب" در شش کيلومتري ملاير ، تپه گيان نهاوند و تپه گلدشت ساوه همخوان است .

سفال هاي برگرفته از اين تپه داراي تنوع در نقوش هندسي، حيوانات شطرنجي ، خطوط تزئيني و خطوط موازي است.

مجموعه تپه تاريخي،آسياب ها، جنگل هاي بلوط و رسوم و باورهاي منطقه، " سرسختي" را مستعد تبديل شدن به قطب گردشگري کرده است .

بقاياي قلعه ويران شده مسّ در جنوب روستاي سرسختي پايين، نشانگر پيشينه تاريخي اين روستا است که در يک کيلومتري جنوب غربي آن و در کنار يک رشته قنات به صورت تلي از خاک به چشم مي خورد.

تپه مذکور در بين اهالي روستاي سرسختي به "تپه مس"شهرت دارد و بناي ويران شده در محوطه اي به قطر حدود 100 متر روي آن قرار گرفته که از حفاري هاي پراکنده و ناشيانه سارقان اشياء عتيقه در امان نبوده است.

بقاياي شکسته هاي ظروف سفالي و تکه هاي بدون لعاب اين ظروف که داراي خميره قرمز آجري و پوشش نخودي است حکايت از قدمت اين قلعه دارد.

سفالينه به دست امده از اين منطقه شامل بشقاب ، کاسه، خمره و ديگ است و تعدادي سفال لعابدار آبي فيروزه اي و لاجوري نيز در اين مکان به چشم مي خورد.

مردم اين روستا نقش موثري در صحنه هاي دفاع از انقلاب اسلامي داشته اند به طوريکه در دوران هشت سال دفاع مقدس 13 نفر از اهالي غيرتمند اين روستا به فيض شهادت و 7 نفر به افتخار جانبازي و يک نفر نيز به درجه آزادگي نايل آمدند.

اين روستا داراي دهياري،دفتر مخابرات،خانه بهداشت ،پايگاه بسيج،کانون فرهنگي، يک دبستان و يک مدرسه راهنمايي است و از شبکه آب،برق،راه آسفالت بهره مند است .

عمده محصولات کشاورزي روستاي سرسختي انگور و غلات است و در جنگل هاي بلوط آن در گذشته نه چندان دور پلنگ نيز مشاهده شده است.

قوچ و کل، گرگ، روباه، شغال، سمور ، سنجاب ، خرگوش ، کبک ، باقرقره و عقاب از جمله وحوش و پرندگاني است که در طبيعت اين منطقه وجود دارد.

جنگل بلوط واقع شده روي تپه سرخ در جوار روستاي سرسختي اينک به عنوان تنها ذخيره گاه جنگلي بلوط استان مرکزي تحت حفاظت منابع طبيعي قرار دارد.

شغل اصلي مردم اين روستا زراعت،دامداري و کارگري و برخي مشاغل خدماتي است و بيکاري يکي از معضلات اساسي اين روستا است .

روستاي سرسختي در سرشماري نفوس و مسکن سال 1385 که توسط مرکز آمار ايران انجام شده است،از توابع دهستان قره کهريز بخش مرکزي شهرستان شازند است و 278 خانوار جمعيت دارد.

جمعيت کل روستا 1170 نفر شامل 601 نفر مرد و 569 نفر زن است که 779 نفر آنان با سواد هستند.

برگزاري آيين کلوخ اندازان ، يکي از رسومات رايج و منحصر به فرد منطقه سرسختي است که با حضور عامه مردم هر ساله در سه روز متوالي مانده به رمضان در دامن طبيعت توام با بازي هاي محلي و تفريحات متنوع و طبخ غذاهاي سنتي در صحرا برگزار مي شود.

اين آيين با هدف شکرانه نعمت هاي خدادادي و آمادگي بيش تر براي حضور در ميهماني روزه داري برپا مي شود و مردم روستا با انداختن کلوخ در رودخانه جوار محل زندگي خود از خداوند مي خواهند که توفيق روزه داري و عبادت خالصانه را در ماه مبارک رمضان به آنان عطا کند.

منبع: جام جم

تهيه وتنظيم:زهره حضرتي

عجیب ترین معماری صخره ای ایران

---

غارها همیشه جزو شگفت انگیزترین جاذبه های طبیعی یک منطقه هستند اما وقتی این غارها لقب ساخته دست بشر باشند، علاوه بر جاذبه های طبیعی، یک میراث ارزشمند تاریخی هم به حساب می آیند که سر زدن به آنها و تماشا کردنشان می تواند برای هر کس یکی از به یاد ماندنی ترین تجربیات سفر باشد. اگر دوست دارید نمونه ای از این غارهای دست کن را ببینید، پیشنهاد می کنیم بار و بنه تان را به مقصد لرستان ببندید و به تاریخ پارت ها سفر کنید...

---

غار کوگان یکی از عجیب ترین و پیشرفته ترین معماری های این دوره به حساب می آید که در گوشه ای از استان سبزلرستان جا خوش کرده است.

غار «کوگان» (Kowgan)  یکی از معدود غارهای مصنوعی لرستان است که به دست انسان در دل کوهستان های این استان ساخته شده است. این غار در 52 کیلومتری جنوب شرقی خرم آباد در روستای خوش آب و هوایی به همین نام قرار دارد و جزو غارهای چند طبقه محسوب می شود که دسترسی به آنها بسیار سخت است. در واقع اگر آماتور باشید یابدون تجهیزات حرفه ای غارنوردی و کوه نوردی به این غار سری بزنید عملا حرکت در این غار برایتان غیر ممکن خواهد بود.

غار کوگان در نگاه اول ظاهری شبیه دژ دارد و سر تا سر آن با حجاری های دقیقی ساخته شده که حفر آنها حقیقتا طاقت فرسا بوده است. به استناد سکه هایی که در اطراف غار کوگان به دست آمده، می توان فهمید که عمر این غار به دوره اشکانیان می رسد و در قرون متمادی به عنوان یک محل سکونت دائمی مورد استفاده قرار گرفته است.

ورودی غار به صورت چهار گوش حفر شده و ابعادی معادل 2.5 در 2.20 متر دارد. این ورودی به سمت شمال باز می شود و بعد از آن شما وارد فضای دو طبقه غاری می شوید که طبقه اول آن چهار اتاق دارد و این چهار اتاق با فضاهای مرتبطی به هم وصل هستند. طبقه دوم غار هم حدوداً 3.4 متر بالاتر از کف قسمت اول غار ساخته شده و در آن هم اتاق هایی به چشم می خورد. جالب ترین ویژگی این اتاق ها آن است که در همه آنها مخازن آب تعبیه شده است!

غار کوگان در واقع یک نمونه برجسته، پیشرفته و دیدنی از معماری صخره ای است که مساحت کلی فضاهای تعبیه شده در آن به حدود 281 متر مربع می رسد. این غار با شماره 2660 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

برای رسیدن به غار کوگان باید به لرستان و کیلومتر 8 جاده خرم آباد-کرمانشاه سفر کنید و کوه کوگان را در سمت چپ جاده ببینید. مسیر دسترسی دیگر شما، از شهرستان پلدختر در جنوب شرقی شهرستان خرم آباد می گذرد. از این جا باید به منطقه معمولان بروید و روستای کوگان را در این بخش ببینید. اگر از نشانی دوم راهی شوید، تا مرکز استان 52 کیلومتر فاصله خواهید داشت که همه این مسیر آسفالت است و احتمالا مشکلی در تردد پیش نخواهد آمد. وضعیت آب و هوایی منطقه هم معتدل کوهستانی است. بنابراین در این فصل از سال به تجهیزات گرمایشی و لباس های گرم احتیاج پیدا می کنید.