جاذبه های تاریخی ایلام

سنگ نوشته آشوری گل گل ملكشاهی

این اثر در 8 كیلومتری شهر ملكشاهی شهرستان مهران و بر دیوار شرقی تنگه كوچكی كه روستای گل گل در دهانه آن استقرار یافته قرار دارد . این سنگ نوشته به خط میخی به زبان آشوری ، بر روی نمای دیوار شرقی صخره ای بالاتر از روستای گل گل ملكشاهی به ابعاد 90× 135 سانتی متر به شكل مستطیل به طور عمودی نقش شده و در وسط آن پادشاه آشوری به صورت برجسته با شمشیر حمایل به ارتفاع 135 سانتی متر قرار دارد . تمامی سطح كتیبه پس از صاف نمودن سطح آن به عمق سه سانتی متر و برجسته نشان ، پیكر پادشاه با خطوط كنده كاری شده میخی پوشانده شده است. سطرها به وسیله یك خط افقی كنده از هم دیگر متمایز گشته اند . ارتفاع نقش برجسته از سطح زمین 270 سانتی متر است . متن كتیبه از فتح ایلام و لرستان ( قلمرو كاسی‌ها) به وسیله آشوری‌ها حكایت می كند . بخشی از كتیبه به شرح زیر است : خدایان بزرگ از راه لطف در محفل خود مرا بر روی تخت شاهی پدرم گذاشتند و آنها تسلط بر روی زمین را به من واگذار كردند.

شهر تاریخی سیروان

شهر تاریخی سیروان یکی دیگر از شهرهای ساسانی استان ایلام است که در شهرستان شیروان چرداول قرار گرفته است. این شهر مرکز ایالت ماسبذان بوده که آثار معماری و بناهای آن کاملاْ مشهود است. 

دره شهر و شهر تاریخی سیمره:

شهر تاریخی سیمره یكی از شهرهای تاریخی استان ایلام است كه در حاشیه غربی شهر دره شهر واقع شده است. طی ? فصل كاووش در این شهر گچبریهای منحصر به فردی از بناهای این شهر تاریخی بدست آمد كه در نوع خود بی نظریند. این شهر مربوط به اواخر دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی است و مركز ایالت مهرجانقذق یا مهرجانكدك بوده است.

شکوه معماری ساسانی

آتشكده سیاهگل یكی از آثار دوره شكوهمند ساسانی است كه در 25 كیلومتری شهرستان ایوان و در منطقه‌ای به همین نام در حاشیه جنوبی رودخانه پرآب گنگیر قرار گرفته است.

این اثر سالم‌ترین آتشكده شناسایی شده استان ایلام است كه در نوع خود بی‌نظیر و از اهمیت زیادی در مطالعات باستان‌شناسی برخوردار است. آتشكده دارای چهار پایه و یك سقف گنبدی و نیز در اطراف دارای راهروی جهت نیایش است كه متأسفانه در سالهای اخیر بر اثر عوامل طبیعی و انسانی تخریب شده است و فقط آثاری از این راهرو وجود دارد.

مصالح ساخت این آتشكده تشكیل شده است از گچ نیم‌كوب و قلوه‌سنگهای رودخانه‌ای.

با توجه به بررسی‌های باستان‌شناسی صورت گرفته در اطراف این اثر، آثاری از بناها و معماری هم‌دوره با آتشكده مورد شناسایی قرار گرفت كه احتمال وجود شهر گمشده آریوحان (آریوجان) را در این منطقه بیشتر می‌كند.

شهر گمشده آریوحان (آریوجان) یكی از شهر‌های تاریخی استان ایلام است كه بر اساس شواهد و مدارك تاریخی و گفته سیاحان و سفرنامه نویسان در ساحل رودخانه گنگیر استقرار داشته كه وجود این مجموعه آثار و دیگر شواهد باستان‌شناسی حكایت از وجود یك شهر تاریخی در این منطقه دارد.

منطقه تفریحی توریستی کلم

منطقه تفریحی ـ توریستی كلم با برخوداری از آب و هوایی بسیار متنوع و مناسب، آب فراوان و جنگلهای سرسبز و زیبا با چشم اندازی كوهستانی به عنوان منطقه نمونه گردشگری شناخته شده است. این منطقه در مسیر جاده قدیم ایلام ـ دره‌شهر قرار دارد.

 تنگه رؤیایی رازیانه

این تنگه رویایی یكی از زیباترین پدیده‌های زمین شناسی و جزء منحصر بفردترین جاذبه‌های گردشگری استان ایلام است كه در شمال شرق ایلام در كنار جاده ایلام ـ دره‌شهر قرار دارد. داخل این تنگه رودخانه‌ای جاری است.

پشت قلعه آبدانان

پشت قلعه در فاصله پنج کیلومتری در ناحیه جنوبی شهرستان آبدانان و در شمال غربی روستای پشت قلا بر روی تپه‌ای بلند قرار دارد كه رودخانه دویرج از پای آن می‌گذرد. این اثر یكی از آثار دوره ساسانی است كه مصالح ساخت آن از قلوه سنگهای رودخانه‌ای و گچ نیم‌كوب تشكیل شده است.

آثار به جا مانده از این اثر ارزشمند شامل برجهای نگهبانی، بارو، شاه‌نشین، اتاق‌های مسکونی، پلکان و... است. باروی بیضوی شکل که ارتفاع آن به سه متر می‌رسد محوطه قلعه را در بر گرفته است. دیوارهای بیرونی و اصلی قلعه تقریبا سالم مانده است. این دیوارها قلعه را به سه قسمت مجزا تقسیم می‌کنند. در قسمت غربی قلعه، آثار برج دیده می‌شود و سوراخی بر روی برج قسمت جنوبی قلعه است که كاربری آن دیده‌بانی است. بر باروها و دیوارهای آن، برجهایی با فواصل تقریباً مساوی در اطراف دژ به صورت کنگره‌دار ساخته شده که دارای اتاق‌های کوچک دیده‌بانی و طاق‌های قوسی شکل است. در منتهی‌الیه قسمت جنوبی و جنوب شرقی دژ، شاهنشین قلعه و اتاق‌های مسکونی قرار دارند که یك چهارم دژ را تشکیل می‌دهند و مابقی محوطه قلعه است. این قسمت دارای اتاق‌های  نیم‌دایره با تاقچه‌ها و طاقنماهایی است که گاه قطر دیوار آن به یک متر می‌رسد. این قلعه جنبه نظامی داشته و دور تپه‌ها کانالی طبیعی قرار دارد که مانند خندقی از دژ محافظت می‌کند. در یک قسمت از این خندق طبیعی رودخانه دویرج عبور می‌كند.

 پل گاومیشان

پل گاومیشان یکی از آثار دوره ساسانی است که بر روی رودخانه خروشان سیمره در شهرستان دره شهر قرار دارد. با توجه به موقعیت استراتژیک منطقه پل در دوره های بعدی نیز مورد استفاده قرار گرفته و مورد مرمت و بازسازی واقع شده است. دهنه این پل با بیش از ?? متر عرض بزرگترین دهنه پل کشور است. طبیعت زیبا و چشم انداز رویایی اطراف این پل باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی شده است.

 سنگ نوشته تخت خان

 سنگ نوشته تخت خان یا تخت خاتون بر سر راه ایلام به مهران در منطقه خوش آب و هوای بان‌روشان بر روی قطعه سنگی بزرگ نوشته شده است.

شكل سنگ نوشته یك متوازی الاضلاع در ابعاد 145×190 سانتی‌متر بوده كه ابتدا آنرا حدود دو سانتی‌متر به لحاظ فراهم نمودن یك سطح صاف و یكنواخت تراش داده و آنگاه با تراش دادن مجدد حروف و كلمات را برجسته نموده‌اند.

خط كتیبه نستعلیق، و متن آن خلاصه ای از شجره نامه والیان و شرح برخی از خدمات عمرانی غلامرضا خان والی است كه در سال 1325 هـ.ق دستور نوشتن آنرا داد.

آتشکده چهار طاقی

این اثر در شهرستان دره شهر بر روی تپه بنای یک آتشکده به صورت چهار طاقی باقی مانده است این بنا را در محل طاق می گویند.این بنا تماماً با قلوه سنگ و گچ ساخته شده است و مربوط به دوران ساسانی است.

منبع: تبیان ایلام

تهیه و تنظیم: زهره حضرتی