روزنامه نگاران در ایران؛ تهدید یا تلطیف

مریم افشنگ

بی بی سی

در روزهای گذشته به ویژه پس از اتفاقات روز عاشورا فشار بر مطبوعات و روزنامه نگاران دامنه گسترده تری به خود گرفته است.

بازداشت نزدیک به بیست روزنامه نگار که در بین آنها چهره هایی چون ماشاالله شمس الواعظین، بدرالسادات مفیدی و عماد الدین باقی به چشم می خورد، تذکر هیات نظارت بر مطبوعات به هفت روزنامه از جمله روزنامه جمهوری اسلامی و اظهارات محمد علی رامین معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد ایران، مبنی بر توقیف روزنامه ها برای تلطیف فضای آشفته مطبوعات، همه و همه حکایت از بسته تر شدن فضای مطبوعاتی در ایران و سخت تر شدن شرایط کاری روزنامه نگاران در این کشور دارد.

از سوی دیگر صدور احکام سنگینی چون زندان، تبعید و حتی شلاق برای روزنامه نگاران در روزهای گذشته حکایت از تنگ تر شدن عرصه روزنامه نگاری در ایران دارد.

بهمن احمدی امویی به تحمل ۷ سال و ۴ ماه حبس تعزیری و ۳۴ ضربه شلاق محکوم شد و احمد زید آبادی نیز به تحمل ۶ سال زندان، ۵ سال تبعید به گناباد و محرومیت دائمی از فعالیت سیاسی و اجتماعی محکوم شد.

رضا گنجی روزنامه نگار مقیم رم معتقد است این فشارها مخالفت با جریان آزاد اطلاع رسانی است.

او گفت: "این جنگ، جنگ اطلاع رسانی و تبلیغاتی است. در چنین جنگی طبیعی است که روزنامه نگاران متهم اصلی باشند. مثلا حکم سنگین آقای احمدی امویی تاوان چنین جنگی است. همین طور روزنامه نگاران دیگر مانند آقای زیدآبادی که حکم شان تبعید، زندان و ممنوعیت فعالیت مطبوعاتی است. چنین محکومیت های سنگینی باورپذیر نیست."

آقای گنجی افزود: "چطور می شود کسی را از فعالیت حرفه ای و شغلی اش برای ابد ممنوع کرد؟"

فشار به روزنامه نگاران به این بازداشت ها و احکام ختم نشد و در روزهای گذشته هفت روزنامه از جانب هیات نظارت بر مطبوعات تذکر دریافت کردند.

رضا گنجی در این باره گفت: "حتی روزنامه جمهوری اسلامی هم مصون نماند. در خبرها داریم که مسیح مهاجری مدیر این روزنامه بسیار تحت فشار است که روزنامه را ترک کند."

محمد علی رامین، معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد ایران روز دوشنبه چهاردهم دی ماه در مصاحبه مطبوعاتی خود با خبرنگاران اعلام داشت: "روزنامه هایی که تذکر می گیرند یا توقیف می شوند، مثل عنصر فاسد و آلوده ای هستند که همه فضای مطبوعات را آشفته می کنند و ما با توقیف آنها سعی در تلطیف این فضای آشفته داریم."

رضا گنجی گفت: "معلوم نیست وقتی روزنامه ای تمام موجودیت خودش را که انتشار است از دست می دهد و توقیف می شود چطور می توان این فضا را تلطیف توصیف کرد؟ در حقیقت باید از خود آقای رامین درباره این سخنان سوال کرد. با این سخنان ما فعالان مطبوعاتی باید قانون مطبوعات را بازآموزی کنیم."

او افزود: "از سوی دیگر وزارت اطلاعات لیستی تهیه کرده که ارتباط روزنامه نگاران و شهروندان عادی را با رسانه های خارج از کشور ممنوع می کند. به نظر من این همان ایجاد مانع در جریان آزاد اطلاع رسانی است و نشان می دهد که حکومت نمی خواهد اتفاقاتی که این روزها و این ماه ها در ایران افتاده آشکار شود."

این جنگ، جنگ اطلاع رسانی و تبلیغاتی است. در چنین جنگی طبیعی است که روزنامه نگاران متهم اصلی باشند

رضا گنجی روزنامه نگار مقیم رم

حسین باستانی روزنامه نگار و کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به سخنان محمد علی رامین معاون مطبوعاتی در رابطه با توقیف مطبوعات برای تلطیف فضای مطبوعاتی گفت: "لابد پیش فرض اش این است که از نظر ایشان مطبوعاتی که انتقاد می کنند فضا را خشن می کنند و ما برای لطیف کردن فضا آنها را توقیف می کنیم."

آقای باستانی گفت: "طبیعتا با این دیدگاه و با عملکردی که ایشان تا کنون نشان داده اند، مثلا درخواست اعدام کردن و یا آن را تبدیل به تیترهای برجسته صفحه اول کردن برای افرادی که هنوز در هیچ دادگاهی محکوم نشده اند فضا را خشن نمی کند و احتیاجی هم به تلطیف آن وجود ندارد."

او افزود: "ما شاهد این هستیم که حتی روزنامه ای مثل جمهوری اسلامی که همواره از ارتدوکس ترین روزنامه های حامی حکومت بوده نیز این روزها مورد انتقاد قرار می گیرد. علت این برخورد و تذکر هم تنها چاپ بیانیه میر حسین موسوی بود. بسیار واضح است تفکری متفاوت از تفکر دولت آقای احمدی نژاد باید حذف شود، حتی اگر جزو حامیان همیشگی جمهوری اسلامی هم بوده باشد."

آقای باستانی معتقد است گذشته از سیاست های کلی در زمینه محدودیت اطلاع رسانی، مهم ترین مساله برای حکومت ایران، دفاع در برابر جریان های براندازی بدون در نظر گرفتن انسجام، منطق و چارچوب است. آقای باستانی به لیست رسانه ها، موسسات و دانشگاه هایی اشاره می کند که وزارت اطلاعات همکاری با آنها را جرم اعلام کرده است.

او گفت: "در این لیست ما شاهد اسامی و به هم ریختگی های عجیب و غریبی هستیم. مثلا در یک جا می بینیم یکی از این سازمان های برانداز که ارتباط با آنها ممنوع است به نام موسسه آمریکن اینترپرایز ذکر شده است. در جای دیگر انسیتو آمریکن اینترپرایز یعنی یک سازمان دیگربه چشم می خورد و سازمان سومی هم به نام انسیتو ابتکار آمریکایی نام برده شده که می توان حدس زد همان قبلی هاست."

حسین باستانی گفت: "یعنی اسم یک سازمان را سه بار در یک لیست ۶۳ عضوی به سه صورت مختلف ذکر کرده اند و به نظر می رسد حتی یک نفر به آن نگاه نکرده تا حداقل در لیستی که به صورت رسمی منتشر شده هماهنگی ایجاد کند."

او افزود: "از سوی دیگر شورای هماهنگی آمریکا را ذکر کرده اند که هرگونه ارتباطی با آن به معنای براندازی است. شورایی که آقای احمدی نژاد در یکی از جلسات آن حاضر شد- اگر درست یادم باشد پاییز سال ۱۳۸۸ بود- و گفت دیدیم که یک سری آدم های دلسوز ایران آنجا جمع هستند. این موسسه هم به عنوان یکی از سازمان های برانداز ذکر شده است."

به گزارش خبرگزاری ایرنا محمد پرویزی، مدیر کل مطبوعات و خبرگزاری های داخلی وزارت ارشاد از تصویب آیین نامه ای در هیات دولت در روزهای آتی خبر داده است. براساس این آیین نامه افراد شاغل در چند رسانه از تسهیلات روزنامه نگارات حرفه ای برخوردار نمی شوند و برای آنها کارت روزنامه نگاری آزاد صادر خواهد شد.

این در حالی است که با توجه به عدم امنیت حرفه روزنامه نگاری در ایران بسیاری از روزنامه نگاران به علت تعطیلی مدام روزنامه هایشان در سال های اخیر و همچنین از بیم بیکاری در دو و یا چند روزنامه مشغول به کار هستند.

به گفته ناظران در راستای محدودیت ها و فشارهای جدید بر مطبوعات تصویب این آیین نامه هم می تواند شرایط را برای روزنامه نگاران در ایران سخت تر کند.