نورافکن های "سحابی تخم مرغ"

نورافکن های "سحابی تخم مرغ"

* تصویر تازه ی تلسکوپ هابل از سحابی تخم مرغ، یکی از بهترین نماهاییست که تاکنون از مرحله ی

"ابر پیش-سیاره ای" در زندگی یک ستاره ثبت شده.

تصویر هابل از سحابی تخم مرغ - تصویر بزرگ تر

تلسکوپ فضایی هابل متعلق به NASA و ESA، برای بررسی و پژوهش آنچه در پایان زندگی ستارگان خورشیدسان بر سر آنان می‌آید ابزاری موثر و کارا بوده است.

مرحله ای که در آن سوخت هسته ای ستاره به پایان می رسد، به نام مرحله ی "ابر پیش-سیاره ای" یا "سحابی پیش-سیاره ای" شناخته می شود. تصویر تازه ای که هابل از سحابی تخم مرغگرفته، یکی از بهترین نماهاییست که تاکنون از این مرحله ی کوتاه ولی تماشایی و چشمگیر زندگی یک ستاره ثبت شده.

مرحله ی ابر پیش سیاره ای دوره ای کوتاه در چرخه ی تکامل ستاره ایست و ربطی هم به سیاره ها ندارد. طی بیش از چند هزار سال، بقایای داغ ستاره ی کهنسال در مرکز چنین ابری، آن را گرم کرده، گاز درون ابر را برمی انگیزد؛ سپس آن را برافروخته، به تابش در می آورد و تبدیل به یک سحابی سیاره ای یا سیاره نما می کند.

به دلیل کوتاه بودن مرحله ی "ابرهای پیش سیاره ای"، در هر لحظه از زمان، شمار نسبتن اندکی از آنان موجود است. افزون بر آن، چنین ابرهایی بسیار کم نورند و برای دیدنشان به تلسکوپ هایی نیرومند نیاز داریم. این ترکیب "کمیاب بودن" و "کم نور بودن" باعث شده چنین اجرامی نسبت به دیگر اجرام کیهانی، یافته هایی تازه باشند. سحابی تخم مرغ که نخستین مورد یافته شده از این ابرهای پیش سیاره ایست، تنها کمتر از 40 سال پیش کشف و شناسایی شد. بسیاری از ویژگی های این رده از اجرام همچنان در پرده ای از راز پوشیده شده است.

تصویر نخست، در نور قطبیده

در مرکز این تصویر، و نهفته در پشت ابری ضخیم از غبار، ستاره‌ی مرکزی سحابی جای دارد. این ستاره را نمی توان به طور مستقیم دید ولی چهار پرتوی آن مانند نورافکن از لابلای سحابی به بیرون تابیده است. باور بر اینست که این سوراخ های های حلقه ای شکل در این پیله ی ضخیم غباری در اثر فواره های خود ستاره پدید آمده اند و به پرتوهای نور ستاره اجازه ی گذشتن از میان این ابر ضخیم و مات را داده اند.

هنوز دقیق نمی دانیم فواره های ستاره‌ای با چه ساز و کاری چنین حفره هایی را پدید می آورند، ولی یک توضیح احتمالی اینست که یک سامانه ی ستاره ای دوتایی، و نه یک تک ستاره، در مرکز این سحابی وجود دارد (تصویر دوم که در نور قطبیده است، این 4 نورافکن را بهتر نشان می دهد). ساختار لایه ای پیاز-مانند ابرِ پراکنده ترِ پیرامون پیله ی مرکزی در اثر فوران های دوره ای موادی به وجود آمده که از ستاره ی در حال مرگ به بیرون پس زده می شوند. این فوران ها معمولن هر چند صد سال یک بار رخ می دهند.

فاصله ی سحابی تخم مرغ از زمین را تنها به صورت تقریبی می دانیم. بهترین گمانه زنی، حدود 3,000 سال نوریست. این هم به نوبه ی خود بدین معناست که ستاره شناسان تصور درست و دقیقی از اندازه ی خود سحابی ندارند (سحابی می تواند بزرگ تر و دورتر، یا کوچک تر ولی نزدیک تر باشد). عکس نخست از پیوند نوردهی های دوربین میدان باز شماره 3 ی تلسکوپ هابل در محدوده ی نور دیداری (مریی) و فروسرخ به دست آمده است.

نورافکن های "سحابی تخم مرغ"